Ana içeriğin başı

Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar

Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri nedir?

Vadeli İşlemler, iki taraf arasında, önceden belirlenmiş niteliklere sahip belirli bir dayanak varlığı, önceden belirlenmiş bir fiyattan, belirli bir vadede satın almalarını veya satmalarını zorunlu kılan standartlaştırılmış bir sözleşmedir. Bu dayanak varlıklar genellikle emtia/mal (tarım ürünleri, enerji ürünleri, metaller), hisse senetleri, hisse senedi endeksleri, faiz oranları, değerli metaller (Ons ve Gram Altın), döviz ve/veya parite üzerine yazılır.

Opsiyon sözleşmeleri, iki taraf arasında yapılan ve opsiyon alıcısına belirli bir fiyattan, belirli bir vadeye kadar (veya belirli bir vadede), alıcı tarafından ödenen belirli bir meblağ (opsiyon primi) karşılığında bir varlığı veya finansal göstergeyi alma veya satma hakkı veren bir sözleşmedir. Opsiyon alıcısının sözleşmeden doğan opsiyon hakkını kullanması durumunda, opsiyon satıcısı, hakkı kullanan opsiyon alıcısına varlığı veya finansal göstergeyi kararlaştırılan fiyattan satmak veya satın almakla yükümlü olacaktır.

Vadeli İşlem ve Opsiyon sözleşmeleri, Borsa İstanbul A.Ş. tarafından işletilen organize bir piyasa olan Borsa İstanbul Vadeli İşlemler Piyasası'nda (VİOP) işlem görmektedir.

Özellikler ve Avantajlar

  • Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmesi işlemleri Borsa İstanbul A.Ş. Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasaları (VİOP) nezdinde ikincil piyasada gerçekleştirilmektedir.
  • Vadeli İşlem alım satım talimatları Seans Odası, HSBC İnternet Bankacılığı, Mobil Bankacılık ve Hisse ve VİOP İşlem Platformlarımız üzerinden verilebilirken; Opsiyon kontratları işlemleri, yalnızca Seans Odası ile Hisse ve VİOP İşlem Platformlarımız üzerinden verilebilmektedir.
  • Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşme işlemleri için HSBC Yatırım Menkul Değerler A.Ş. nezdinde yatırım hesabı açılması gerekmektedir. HSBC Yatırım Menkul Değerler A.Ş. nezdinde hesap açtırmanın ön koşulu HSBC Bank A.Ş. nezdinde bir banka hesabı sahibi olmaktır.
  • Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri işlemleri, HSBC Bank’ın uluslararası hizmet kalitesi ve HSBC Yatırım A.Ş.’nin uzman desteği ile sunulmaktadır.
SPK

Bilgilendirme

Sermaye Piyasası Kurulu’nun 04.06.2020 tarihli basın açıklaması için tıklayınız.

Neden Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerine Yatırım Yapılır?

Bilinmesi Gereken 6 madde

Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar ile spot piyasada sahip olduğunuz emtia, döviz veya finansal üründe pozisyonunuzun tersi yönünde işlem yapabilirsiniz. Bu sayede spot piyasada oluşabilecek fiyat değişimlerine karşı kendinizi koruyabilirsiniz.

Vadeli İşlem ve Opsiyon piyasasında yatırımcılar daha küçük meblağlarla daha yüksek pozisyon alma imkânına sahiptir. Ancak kaldıraç etkisi, spot piyasaya göre daha yüksek getiri olasılığının yanı sıra daha yüksek bir kayıp riski de taşımaktadır.

Paylara dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri gündüz 09:30-18:10 saatleri arasında işlem görürken diğer türev ürünler 09:30-18:15 arasında işlem görmektedir. Ek olarak endeks, dolar/ons altın ve gümüş vadeli işlem sözleşmeleri akşam seansında da (19:00-23:00 saatleri arası) işlem görmektedir. Böylece diğer piyasaların kapalı olduğu akşam saatlerinde bile pozisyon alıp değiştirmek mümkündür.

Vadeli işlem ve opsiyon piyasasında gerçekleştirilen işlemlerde karşı taraf rolü (alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı) Takasbank tarafından üstlenilmektedir. Takasbank, işlemlerin tamamlanmasını garanti eder.

Takasbank‘ta tutulan Türk Lirası teminatlar, Takasbank Fon Yönetimi'nin faiz birikiminden yararlanmaktadır.

Vadeli İşlemler ve Opsiyonlar, geleneksel yatırım araçlarına göre daha az başlangıç yatırımı gerektirir. Az bir teminat yatırılarak ilgili aracın getirisinin (veya kaybının) tamamı elde edilir. Uzun veya kısa pozisyon alınarak, hem düşen hem de yükselen fiyat beklentisine yatırım yapılabilir. Uzun/Kısa pozisyon tanımı “Sıkça Sorulan Sorular” bölümünde verilmiştir.

Ne Sunuyoruz?

HSBC Yatırım Menkul Değerler A.Ş.'de yatırım hesabı bulunan ve Premier kriterlerini sağlayan müşteriler, Vadeli İşlem ve Opsiyon işlemlerini gerçekleştirebileceklerdir. Başlıca dayanak varlıklar; Hisse Senetleri, Hisse Senedi Endeksleri, Döviz ve/veya Pariteler, Saf Altın ve Saf Gümüş'tür. Bu dayanak varlıklara göre HSBC Yatırım Menkul Değerler hesabınız üzerinden alım satımı yapılabilen Vadeli İşlem ve Opsiyon sözleşmeleri aşağıda listelenmiştir.

  • Endeks Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri
  • FX Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri
  • Hisse Senedi Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri
  • Altın Vadeli İşlemleri ve USD/Ons Altın Vadeli İşlemleri
  • USD/Ons Gümüş Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • USD/Ons Platin Vadeli İşlem Sözleşmeleri
  • USD/Ons Paladyum Vadeli İşlem Sözleşmeleri

Hangi kanallardan işlem yapabilirsiniz?

Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri emirlerinizi Seans Odası, HSBC İnternet Bankacılığı, Mobil Bankacılık ve Hisse ve VİOP İşlem Platformlarımız üzerinden iletebilirsiniz.

Vadeli İşlemler ve Opsiyon Sözleşmeleri Seans Bilgileri

Seans Saatleri
Seans Öncesi 07:30
Sürekli Müzayede 09:30
Seans Sonu 18:15
Uzlaşma Fiyatı ≈18:45
Gün Sonu ≈18:46
Akşam Öncesi Seans 18:50
Akşam Seansı Sürekli Müzayede 19:00
Akşam Seansı Sonu 23:00
Akşam Seansı Gün Sonu 23:15
Akşam Seansı Yayın 23:30
Seans İşlemleri
  • 09:30 - 18:15 saatleri arasında HSBC Yatırım Menkul Değerler A.Ş. aracılığıyla; Hisse Senedi Endeksleri, Döviz, Altın, Gümüş ve Hisse Senedi bazında Vadeli işlem işlemlerinizi gerçekleştirebilirken, Opsiyon Sözleşmelerine ait işlemlerinizi sadece Hisse Senedi Endeksleri, Döviz ve Hisse Senedi bazında gerçekleştirebilirsiniz.
  • 19:00'da başlayacak Akşam Seansı ile Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri (BIST 30, BIST Likit Bank ve BIST Likit 10 Bankalar Dışı), Dolar/Ons Altın ve Gümüş Vadeli işlemlerinizi saat 23:00'a kadar yapabilirsiniz.
Vadeli İşlem Emir Tipleri

Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmeleri Emir Tipleri

  • Limit Emir: Fiyat ve miktarın girildiği emir türüdür. Belirlenen limit fiyat seviyesine kadar işlem gerçekleştirmek için kullanılır. Emrin kalan kısmı ise fiyat ve zaman önceliği sırasına göre pasif olarak bekler.
  • Piyasadan Limite Emir: Fiyatsız olarak sadece miktar belirtilerek girilen emir türüdür. Yalnızca piyasadaki en iyi fiyat kademesinde bekleyen emirlerle eşleşir. İşlem olarak gerçekleşmeyen kısım son işlem fiyatına göre limit emir olur ve emir defterine pasif emir olarak yazılır.
  • Şarta Bağlı Emir: Bu emir türü, emri giren tarafından ilgili sözleşme için belirlenen fiyattan (aktivasyon fiyatı) ya da alış emirleri için daha yüksek ve satış emirleri için daha düşük fiyatlardan piyasada işlem olması durumunda, emrin işlem sisteminde aktif hale gelmesi amacıyla kullanılır. Şarta bağlı emir türünün kullanılması durumunda, emir giriş yönteminin yanı sıra aktivasyon fiyatının da belirtilmesi zorunludur.
Emirlerin Geçerlilik Süresi
  • Günlük: Emir, girildiği günde geçerlidir ve işlem gerçekleşmezse gün sonunda iptal edilir.
  • Kalanı İptal Et (KİE): Fiyat ve miktar belirtilerek girilen ve emrin girildiği anda karşılanmayan bölümünün otomatik olarak iptal edildiği emir türüdür.
  • İptale Kadar Geçerli (İKG): Emir girildiği seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildiğinde, emrin iptal edilmediği ve eşleşmediği durumda, emir sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
  • Tarihli: Emir, işlem sistemine girilirken belirtilen tarihe kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar eşleşmezse ya da iptal edilmezse, bu tarihte gün sonunda işlem sistemi tarafından otomatik olarak iptal edilir. İşlem sisteminde, sözleşmenin vade sonundan daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez.
  • Gerçekleşmezse İptal Et: Girildiği veya aktif olduğu anda, pasifte karşı tarafta bekleyen emirlerin durumuna göre emrin tamamının gerçekleşmesi, aksi takdirde tamamının iptal edilmesi için kullanılan emir türüdür.

Sıkça Sorulan Sorular

VİOP’ta uzun (long) ve kısa (short) pozisyon nedir?

  • Uzun (long) pozisyon alış işlemini tanımlamaktadır. Uzun taraf dayanak malı alma yükümlülüğüne sahip olandır. Uzun pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların artması halinde karlı duruma geçecektir.
  • Kısa (short) pozisyon satış işlemini tanımlamaktadır. Kısa taraf malı teslim etme yükümlülüğüne sahip olandır. Kısa pozisyon almış olan bir yatırımcı fiyatların düşmesi durumunda karlı duruma geçecektir.
  • Opsiyondaki uzun pozisyon, opsiyon sözleşmesinin satın alınmasını tanımlar. Organize opsiyon piyasalarında uzun pozisyon sahibinin riski ödemiş olduğu prim ile sınırlıdır.
  • Opsiyondaki kısa pozisyon, opsiyon sözleşmesinin satılmasını tanımlar. Organize opsiyon piyasalarında, kısa pozisyon sahibi vade tarihine kadar veya vade tarihinde alım satım yapmakla yükümlüdür, bu nedenle kısa taraftan teminat talep edilir. Kısa pozisyon sahibi için risk sınırsız olabilir.

VİOP’ta pozisyon kapatma (ters işlem) nasıl yapılır?

Ters işlem, sahip olunan pozisyona aksi yönde işlem yapmaktır. Örneğin bir sözleşmede 10 adet uzun pozisyonunuz varsa, aynı sözleşmenin aynı vadesinde 10 adet ya da daha az sözleşme satarsanız yaptığınız satım işlemi “ters işlem” veya “pozisyon kapatma işlemi”dir. Bir diğer deyişle ters işlem, alım karşısında satım, satım karşısında alım yönünde işlem yapılmasıdır.

Vade tarihinde uzlaşma nasıl yapılır?

VİOP’ta vade tarihinde uzlaşma fiziki teslimat veya nakdi uzlaşı olarak yapılır. Fiziki teslimatta işlem yapılan dayanak varlık el değiştirir, teslim alınır. Nakdi uzlaşıda ise sözleşme fiyatı ile vade tarihindeki uzlaşma fiyatı arasındaki fark kadar tutar taraflar arasında el değiştirir, işlem yapılan dayanak varlık el değiştirmez. Vadeli işlemlerde fiziki teslimat yalnızca pay vadeli sözleşmelerde gerçekleşir. Nakdi uzlaşı ise diğer bütün sözleşmelerde kullanılır.

VİOP'ta takas süresi ne zamandır?

VİOP işlemlerinin takası T+1’dir. Fiziki teslimata konu sözleşmelerde ise takas yükümlülüğü işlem gününü takip eden ikinci işlem günüdür (T+2).

Teminat Tamamlama Çağrısı nedir?

Yatırımcı pozisyon aldıktan sonra zarar eder ve hesabındaki teminat miktarı sürdürme teminatı seviyesinin altına düşerse veya eksi nakit teminat oluşursa, teminatın tekrar başlangıç teminat seviyesine yükseltilmesi istenir. Buna “Teminat Tamamlama Çağrısı (Margin Call)” denir. Bir önceki güne ilişkin teminat tamamlama çağrısı bulunan hesaplar risk azaltıcı işlem yaparak veya nakit teminat yatırarak riskli durumdan çıkabilirler. Teminat tamamlama çağrısı yükümlülüklerinin T+1 günü saat en geç 15:00’a kadar yerine getirilmesi zorunludur.

Sürdürme teminatı nedir?

İşlem yapmak üzere yatırılması zorunlu olan asgari tutar başlangıç teminatıdır. Sürdürme teminatı, piyasadaki günlük fiyat değişimleri karşısında güncellenen teminat tutarlarının ve teminat olarak bulundurulması gereken varlık kompozisyonunun koruması gereken asgari düzeydir. Teminat tutarının sürdürmesi teminatı seviyesinin altına inmesi durumunda, Takasbank tarafından teminat tamamlama çağrısı yapılır.

Kar ve zararlar ne sıklıkta hesaplanmaktadır?

Vadeli işlem sözleşmelerinde kar ve zararlar uzlaşma fiyatına göre günlük olarak hesaplanmaktadır. Kar veya zarar tutarı teminat hesaplarına günlük olarak yansıtılır.